Nền văn minh Maya là nền văn minh cổ đặc sắc bên cạnh nền văn minh Andes, được xây dựng bởi người Maya - một bộ tộc thổ dân châu Mỹ mà từ 2000 năm trước đây. Nền văn minh này đã đạt một trình độ cao không những về lĩnh vực xây dựng nhà nước mà còn phát triển rực rỡ cả lĩnh vực kiến trúc, toán học, thiên văn học và tính toán thời gian. Mới đây các nhà khảo cổ học đã có một phát hiện rất đáng quý tại Guantemala. Họ đã khai quật và tìm ra được bức phù điêu cổ có niên đại hàng nghìn năm của người Maya. Bức phù điêu này là mặt tiền của một tòa tháp cổ ở tỉnh Peten, cách thủ đô của Guatemala khoảng 600km về phía bắc
Tác phẩm quý giá này đã được chạm khắc vào khoảng 1400 năm trước, khoảng những năm 590 sau công nguyên. Trước đây, những kẻ đào mộ chuyên nghiệp gần như đã tìm được nó, dù đã ở rất gần bức phù điêu nhưng có lẽ không thấy tín hiệu gì nên chúng đã bỏ cuộc. Các nhà khảo cổ đã đào sâu hơn vào đường hầm có sẵn, sử dụng máy xúc và cuối cùng đã thu được thành quả vào tháng 7/2013. Nhà khảo cổ học Guatemala Francisco Estrada-Belli – người đứng đầu đội khai quật tuyên bố rằng đây có thể là một tác phẩm để đời trong cuộc đời đi tìm cổ vật của ông. Có lẽ rằng đây là tác phẩm nghệ thuật kiến trúc chưa từng thấy từ trước tới nay của nền văn minh Maya. Nền văn minh đã từng tồn tại nhiều thế kỷ trong vùng rộng lớn, gồm lãnh thổ 5 bang miền nam Mexico và các nước Guatemala, Honduras và El Salvador ngày nay.
Bản thân công trình tháp cổ cũng còn rất nhiều điều thú vị chưa được khám phá. Phát hiện bức phù điêu ngay từ mặt tiền là một kết quả đầy hứa hẹn. Cho đến nay tòa tháp cổ mới chỉ được khám phá một góc, một phần của cầu thang và đang tiếp tục được khai quật.
Bức phù điêu được tìm thấy có chiều dài 8 mét và chiều rộng 2 mét, ở trong tình trạng gần như nguyên vẹn. Nó có màu đỏ điểm xuyết các chi tiết màu xanh trời, màu vàng và xanh lá cây. Theo mô tả ban đầu, bức phù điêu vẽ lại ba người đàn ông đội mũ chim và đồ trang sức ngọc bích ngồi bắt chéo chân trên đầu ngọn núi.
Theo Tiến sĩ Alex Tokovinine - đại học Harvard đây là ba nhân vật quan trọng trong văn hóa của người Maya. Những gì được thể hiện trên bức phù điêu cho thấy có thể nó thể hiện một nghi thức hoặc miêu tả một triều đại nào đó. Trên mặt bức phù điêu cũng có một đoạn văn cổ với 30 nét chạm, theo đó một đấng trị vì ở một vương quốc hùng mạnh phía nam Holmul đã ra lệnh làm bức phù điêu này. Những dòng chữ cổ còn cho thấy Ajwosaj, một chư hầu của Chúa tể Rắn, đã tới địa điểm này để tái lập trật tự chính trị và tôn giáo ở đây sau khi Holmul quay lưng với vương quốc Tikal. Ngoài ý nghĩa về mặt lịch sử, các nhà nghiên cứu còn kỳ vọng vào những thông tin văn hóa được truyền đạt trên tác phẩm này.
Sau khi được khai quật, hiện tại bức phù điêu vẫn ở nguyên chỗ cũ. Do kích thước quá lớn nên việc di rời chưa được thực hiện nhằm bảo tồn nguyên vẹn nhất hiện vật. Tuy nhiên sau khi được khai quật, những thay đổi về nhiệt độ và độ ẩm gây ra những mối đe dọa như rêu, sự tổn hại màu sắc lớp bề mặt. Các nhà khảo cổ hiện phải lấp lại đường hầm dẫn tới bức phù điêu này, họ sẽ tiếp tục công việc vào mùa khô năm sau.
